پایگاه خبری همدان نیوز

روند کند فرزندآوری در کنار رشد شتابان افزایش سالمندی زنگ خطر جمعیت را در بسیاری از نقاط کشور از جمله همدان به صدا درآورده و آخرین آمارها بیانگر قرار گرفتن این استان در بین پنج استان پیر کشور است.

به گزارش "همدان نیوز"، کارشناسان اجتماعی تغییر سبک زندگی، تاخیر در ازدواج، تفاهم زوجین به بی فرزندی و تک فرزندی، مشکلات معیشتی و مهاجرت را عامل کاهش جمعیت می دانند در مقابل روانشناسان هم آینده هراسی، اضطراب‌های درونی و فرسودگی روانی را به عنوان مهم ترین علل کاهش تمایل زوجین به فرزنددار شدن عنوان می کنند که این مهم در نهایت منجر به بحران پیری جمعیت می شود.

سیر تدریجی نرخ موالید و فرزندآوری که از آن به عنوان بحران کاهش جمعیت یاد می شود از ۲ دهه گذشته در کنار سایر چالش ها از جمله خشکسالی، بحران های آب و آلودگی های زیست محیطی در ادبیات مسوولان جا خوش کرد چرا که داده های آماری به استناد سرشماری نفوس مسکن خبر از کاهش شدید جمعیت و سرعت بالای همدان به سمت پیری را می داد به گونه ای که همدان جزو پنج استان نخست از نظر پیری جمعیت قرار گرفته است.

بررسی وضعیت جمعیتی کشور و استان همدان گویای این است که بیشترین نرخ فرزندآوری را دهه ۵۰ و ۶۰ به خود اختصاص داده و به طور دقیق تر می توان گفت سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ به نوعی سال های انفجار جمعیتی در کشور و این استان بود.

همان سال ها تا اواسط دهه ۷۰ بود که شعارهای خوش رنگ و لعاب از جمله "ایست، ۲ بچه کافی است" بر در و دیوارها نقش بست تا خانواده ها را به سمت فرزند کمتر سوق دهند و در همان سال ها سریال طنزی با همین مضمون با عنوان "آقای گرفتار" از قاب تلویزیون پخش شد.

بیمارستان ها و مراکز درمانی نیز در راستای این شعار عمل های رایگان "وازکتومی" را تبلیغ کردند همچنین شعارهایی با مضمون کاهش جمعیت بر در و دیوار بیمارستان ها و مراکز درمانی نقش بست تا سرعت رشد جمعیت را کُند کنند.

اثبات کاهش جمعیت و چالش های ناشی از آن نیاز به ارائه مستندات علمی و یافته های تحقیقی نیست بلکه با نگاهی به تعداد فرزندان فامیل به راحتی می توان به صحت روند منفی جمعیت پی برد، موضوعی که بیش از یک دهه به دغدغه برنامه ریزان و سیاست گذاران تبدیل شده و با ارائه مشوق هایی سعی در ترغیب جوانان به فرزندآوری دارند.

وضعیت جمعیتی همدان از دریچه آمار

استان همدان با چالش‌های جمعیتی نظیر کاهش نرخ باروری و افزایش جمعیت سالمندان مواجه است، که تأثیرات منفی بر حوزه سلامت و خدمات بهداشتی و درمانی دارد و برای مقابله با این چالش‌ها، اتخاذ سیاست‌های حمایتی برای افزایش نرخ باروری، جذب و آموزش نیروی انسانی در حوزه سلامت، و توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی ضروری است.

افزایش جمعیت سالمندان، نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی خاص این گروه سنی را افزایش می دهد و این موضوع فشار مضاعفی بر سیستم بهداشت و درمان استان وارد می کند که نیاز به توسعه زیرساخت‌ها و خدمات تخصصی برای سالمندان را ضروری می سازد.

کارشناس جوانی جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: براساس آخرین آمار جمعیت استان همدان یک میلیون و ۶۹۹ هزار و ۸۱۹ نفر است که ۶۴.۲ درصد این جمعیت را جمعیت شهری و ۳۵.۸ درصد آن را جمعیت روستایی تشکیل می دهد.

طیبه گروسی کهن افزود: ۸۳۹ هزار و ۱۹۸ نفر معادل ۴۹.۴ درصد جمعیت استان را زنان و ۸۶۰ هزار و ۶۲۱ نفر معادل ۵۰.۶ درصد را مردان تشکیل می دهند و از جمعیت زنان ۶۱ درصد دارای همسر هستند.

وی اظهار کرد: ۴۰.۸ درصد از کل زنان معادل ۳۴۲ هزار و ۵۵۲ نفر در گروه سنی ۱۰ تا ۵۴ ساله همسردار هستند و میزان باروری کلی در استان در سال ۱۴۰۳ به ۱.۴۳ فرزند طبق اطلاعات سامانه سیب رسیده که متأثر از کاهش آمار ازدواج، بالارفتن سن ازدواج، افزایش فاصله ازدواج تا تولد اولین فرزند، افزایش فاصله بین فرزندان، رواج رو به رشد بی فرزندی و تک فرزندی در خانواده ها ، افزایش سقط جنین، افزایش میزان ناباروری و در نتیجه کاهش موالید است.

کارشناس جوانی جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان بیان کرد: میانسالان استان یعنی گروه سنی ۳۰ تا ۵۹ سال به استناد سرشماری نفوس مسکن سال ۹۵ تعداد ۶۸۳ هزار و ۶۲۰ نفر معادل ۳۷.۷ درصد از جمعیت کل استان است اما هم اکنون با توجه به تعداد میانسالان ثبت نام شده در سامانه سیب درصد این گروه سنی ۴۴.۸ درصد معادل ۸۰۸ هزار و ۱۶ نفر جمعیت استان را تشکیل می دهد که بیانگر قرار داشتن همدان در پنجره فرصت جمعیتی است.

گروسی کهن گفت: با توجه به افزایش سرعت سالخوردگی جمعیت در کشور، استان همدان نیز از این امر مستثنی نبوده و درصد جمعیت سالمندان از ۸.۸ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۱۳.۴ درصد در سال ۱۴۰۳ افزایش پیدا کرده است.

کارشناس جوانی جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: در راستای سلامت باروری و بهداشت خانواده در همه مراکز خدمات جامع سلامت استان، پایگاه های سلامت و خانه های بهداشت خدمات آموزش های هنگام ازدواج، مشاوره های فرزندآوری، مراقبت های پیش از بارداری، بارداری و پس از زایمان به‌صورت رایگان ارائه می شود.

گروسی کهن بیان کرد: این برنامه‌ها شامل شناسایی زنان خواهان فرزند، تشکیل پرونده پیش از بارداری، مراقبت‌های دوران بارداری و پس از زایمان، آموزش‌های مرتبط با بهداشت فردی، روانی و تغذیه و مشاوره فرزندآوری، آموزش های پیشگیری از ناباروری در دختران جوان و زنان ۱۰ تا ۵۴ ساله همسردار و آموزش های پیشگیری از سقط های خودبه خودی، همچنین آموزش عوارض روش های پیشگیری از بارداری و عوارض جسمی، روانی، شرعی و اخلاقی سقط عمدی آموزش داده می شود هر چند اطلاعات دقیقی در خصوص سقط عمدی و بارداری برنامه ریزی نشده در دسترس نیست.

کارشناس جوانی جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: این دانشگاه در راستای سیاست های جمعیتی کشور با توسعه زیرساخت‌های سلامت باروری، ارائه خدمات جامع و رایگان، و اجرای برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌ای، گام‌های مؤثری در ارتقاء سلامت خانواده برداشته است.

گروسی کهن اولویت های برنامه در جوانی جمعیت را شامل ارتقای نرخ باروری کلی، نظام برنامه ریزی، اولویت بندی موضوعی و جغرافیایی و هدف گذاری مطلوب متناسب با ستاد شبکه شهرستان و همه مراکز ارائه دهنده خدمات بهداشتی شامل مراکز خدمات جامع سلامت پایگاه های سلامت و خانه های بهداشت دانست.

وی تلاش برای دستیابی به نرخ باروری ۲.۵ (طرح آمایش امید)، آموزش، مشاوره فرزندآوری و پرداخت کارانه پلکانی بر اساس افزایش تولد زنده به دنبال آموزش و مشاوره فرزندآوری (طرح رویش)، بازآموزی و تربیت کارکنان با برگزاری دوره جامع "هادیان زندگی"، فرهنگ سازی ازدواج بهنگام و فرزندآوری به موقع و متعدد، استفاده از ظرفیت مشارکت مردمی در برنامه جوانی جمعیت (مردمی سازی جمعیت) و آموزش های هنگام ازدواج، پیشگیری، تشخیص بموقع و درمان ناباروری از دیگر برنامه دانست.

اجرای ۱۵ طرح تحقیقاتی برای فرزندآوری

رییس گروه سلامت مادران معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان اظهار کرد: دانشگاه علوم پزشکی همدان برنامه‌ای راهبردی برای سال ۱۴۰۴ با هدف افزایش نرخ باروری تدوین کرده است که این برنامه شامل آموزش، مشاوره، درمان ناباروری، کاهش سقط جنین و ترویج زایمان طبیعی است.

مریم بیگلری از اجرای ۱۵ طرح تحقیقاتی در زمینه جمعیت و فرزندآوری خبر دا و افزود: این طرح‌ها به بررسی عوامل مؤثر بر فرزندآوری، ناباروری، سقط جنین و سیاست‌گذاری‌های مرتبط می‌پردازد.

وی بیان کرد: همراهی و پشتیبانی از مرکز مردمی نفس که در ۶ شهرستان با همکاری دانشگاه علوم پزشکی راه اندازی شده و در بقیه شهرستانها نیز در دست اقدام است.

رییس گروه سلامت مادران معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان اضافه کرد: برگزاری دوره‌های آموزشی برای اساتید، اعضای هیات علمی و دانشجویان با محوریت جوانی جمعیت و حمایت نیز در راستای تدوین برنامه راهبردی دانشگاه علوم پزشکی این استان برای افزایش نرخ باروری طراحی شده است.

برنامه های علوم پزشکی برای ارتقای کیفیت زندگی

بیگلری، درباره تمرکز بر مراقبت‌های خانواده‌محور سالمندان نیز گفت: با توجه به افزایش جمعیت سالمند، دانشگاه بر ارتقاء کیفیت زندگی سالمندان از طریق مراقبت‌های خانواده‌محور تأکید دارد.

وی ارائه خدمات ادغام یافته سلامت، شناسایی عوامل خطر، آموزش و توانمندسازی میانسالان در خودمراقبتی و شیوه زندگی سالم را در راستای برنامه‌های سلامت میانسالان دانست.

رییس گروه سلامت مادران معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: حمایت از گروه‌های جهادی برای ارائه خدمات بهداشتی از دیگر اولویت ها است که دانشگاه با حمایت از گروه‌های جهادی، خدمات بهداشتی و درمانی را به مناطق حاشیه‌نشین و محروم ارائه می‌دهد.

بیگلری گفت: دانشگاه علوم پزشکی همدان با اجرای اقدامات مختلف، از جمله آموزش و مشاوره، در راستای سیاست‌های جمعیتی کشور فعالیت می‌کند.

وی، راه اندازی مراکز درمان ناباروری سطح ۲ در همدان و ملایر و برگزاری کلاس های آمادگی زایمان در بخش بهداشت و درمان را بیانگر تعهد دانشگاه علوم پزشکی همدان به بهبود وضعیت جمعیتی استان از طریق برنامه‌ریزی راهبردی، آموزش، پژوهش و ارائه خدمات بهداشتی دانست.

رییس گروه سلامت مادران معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان تاکید کرد: مهم‌ترین اولویت‌های سیاست‌گذاری جمعیتی در استان همدان تقویت نظام حمایت از خانواده و فرزندآوری با ایجاد مشوق‌های مالی، بیمه‌ای، مسکن و شغلی برای خانواده‌ها، به‌ویژه زوج‌های جوان، به عنوان پایه‌ای‌ترین راهکار افزایش نرخ باروری در استان ضروری است.

بیگلری بیان کرد: ارتقای خدمات سلامت باروری در مناطق محروم و توسعه عدالت در دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی در حوزه سلامت باروری، به خصوص در روستاها و مناطق کم‌برخوردار یکی از اولویت‌های راهبردی استان باید باشد.

وی افزود: با توجه به روند پیرشدن جمعیت استان، لازم است خدمات سلامت و رفاه سالمندان از هم‌اکنون باید مراقبت‌های بلندمدت، توان‌بخشی و خدمات روانی توسعه یابد.

بیگلری بر اهمیت آموزش و فرهنگ‌سازی مستمر، بهره‌گیری از آموزش‌های رسمی در مدارس، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها برای ترویج فرهنگ فرزندآوری، ازدواج بهنگام، مسئولیت‌پذیری خانواده و سبک زندگی سالم تاکید کرد.

افزایش درصد موفقیت همدان در درمان ناباروری

متخصص زنان و زایمان و رئیس بیمارستان فوق تخصصی فاطمیه شهر همدان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه سن و اقدام به‌ موقع، کلید طلایی درمان ناباروری است، گفت: درصد موفقیت در درمان ناباروری، در زمانی که اختلال تخمگذاری وجود داشته باشد به بیش از ۹۰ درصد می‌رسد البته به شرط آنکه زوجین به‌موقع برای درمان مراجعه کرده و تحت نظر مراکز تخصصی قرار گیرند.

دکتر شمیم پیله با تأکید بر اینکه ناباروری می‌تواند ناشی از عوامل مردانه و زنانه یا هر ۲ باشد، اظهار داشت: در برخی موارد نیز ممکن است هیچ علت مشخصی برای ناباروری یافت نشود که به آن ناباروری با علل ناشناخته گفته می‌شود، در چنین شرایطی نیز درمان‌های خاصی وجود دارد که بسته به شدت مشکل می‌تواند مؤثر واقع شود.

وی افزود: علل ناباروری در زنان شامل اختلال در تخمک‌گذاری، مشکلات لوله‌های رحمی، ناهنجاری‌های رحمی یا مشکلات تخمدانی می‌شود که خبر خوب آن است که بسیاری از این عوامل قابل درمان هستند و در صورت شناسایی دقیق، نتایج بسیار موفقی حاصل می‌شود.

متخصص زنان و زایمان بیان کرد: در بسیاری از موارد، حتی در نبود هیچ‌گونه عامل شناخته‌شده، با استفاده از روش‌های کمک‌باروری می‌توان به بارداری موفق دست یافت.

پیله ور اضافه کرد: اگر ناباروری به دلیل اختلالات تخمک‌گذاری باشد با درمان‌های هدفمند، درصد موفقیت می‌تواند از ۹۰ درصد هم فراتر رود اما با روش درمان آی.وی.اف بسته به علل ناباروری و در افراد مختلف می توان امیدوار بود ۳۰ تا ۴۰ درصد درمان موفقیت آمیز باشد.

وی گفت: سن، یکی از مهم‌ترین فاکتورها در درمان ناباروری است و در روش آی.وی.اف، سن مادر مهم‌ترین عامل موفقیت درمان محسوب می‌شود بنابراین توصیه می‌شود زوجین نابارور سریعتر به مراکز تخصصی مراجعه کنند تا فرصت طلایی باروری را از دست ندهند.

ریس بیمارستان فوق تخصصی زنان و زایمان فاطمیه همدان درباره نقش تجهیزات مدرن در ارتقای کیفیت درمان ناباروری گفت: اطلاع‌رسانی گسترده، مراجعه به‌موقع و استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز تأثیر بسزایی در بهبود نتایج درمان دارد.

پیله ور ادامه داد: مراکز درمان ناباروری باید همواره به جدیدترین تجهیزات پزشکی مجهز شوند تا امکان دستیابی به بهترین نتایج برای زوجین فراهم شود.

چتر بیمه بر سر زوج های نابارور

به گفته مدیرکل بیمه سلامت همدان، در راستای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت زوجین نابارور می توانند تا سن ۴۹ سالگی و تا سه دوره درمانی از خدمات درمانی نازایی و ناباروری به صورت بیمه ای بهره مند می شوند.

نیاستی با بیان اینکه ۹۰ درصد هزینه های درمان ناباروری و نازایی در مراکز دولتی و در بخش خصوصی ۹۰ درصد تعرفه عمومی غیر دولتی توسط بیمه سلامت پرداخت می شود،افزود: سال ۱۴۰۱ حدود ۱۶ میلیارد ریال از هزینه های درمان نازایی و ناباروری ۷۱۲ زوج نابارور پرداخت شد که این رقم در مقایسه با پرداخت سال ۱۴۰۰ که ۳۶۰ میلیون ریال برای ۱۳ زوج بوده رشد قابل توجهی داشته است.

وی یادآوری کرد: سال ۱۴۰۲ نیز ۷۲ میلیارد ریال برای هزینه های درمان ناباروری و نازایی، هزار و ۵۹۷ زوج نابارور و سال گذشته بیش از ۱۲۰ میلیارد ریال برای ۲ هزار و ۱۵۵ نفر در استان پرداخت شده است.

۱۴.۲درصد از جمعیت همدان سالمند هستند

رئیس گروه سلامت میانسالان و سالمندان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان بیان کرد: داده عالی آماری بررسی شده تا پایان سال ۱۴۰۳ نشان می دهد ۱۴.۲ درصد از جمعیت همدان را سالمندان تشکیل می دهند که از این میزان درصد ۵۲.۶ درصد از افراد سالمند را زنان و ۴۷.۴ درصد را مردان تشکیل می دهند.

دکتر مهتا سنگستانی گفت: ۱۳۸ هزار و ۱۴۵ نفر از جمعیت زنان این استان بالای ۶۰ سال هستند که این آمار در مردان ۱۲۴ هزار و ۴۵۸ نفر است همچنین تویسرکان با ۱۷.۷ درصد بیشترین میزان سالمندان استان را به خود اختصاص داده و شهرستان کبودراهنگ با ۱۲.۶ درصد کمترین جمعیت سالمند را دارد.

وی بیان کرد: بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی افراد بالای ۶۵ سال سالمند تلقی می شوند اما در ایران ارائه خدمات به سالمندان از ۶۰ سال آغاز می شود و به افراد دارای سن ۶۰ سال به بالاتر سالمند اطلاق می شد.

رئیس گروه سلامت میانسالان و سالمندان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان درباره چرایی رتبه دار بودن همدان در سالمندی توضیح داد: همدان از استان های برخوردار کشور است و یکی از دلایل بالا بودن آمار سالمندی می تواند بالا بودن امید به زندگی در همدان باشد یعنی افراد بیشتری به سنین سالمندی می رسند.

سنگستانی اظهار کرد: سالمندی و کهولت سن فرایندی طبیعی و غیر قابل اجتناب به شمار می رود که همه افراد را درگیر می کند، این دوران به نوعی مرحله غایت پختگی زندگی افراد است با این وجود می توان با چاره اندیشی و اقدام به موقع آغاز پیری و کهولت را به تعویق انداخت و روند پیشرفت آن را کُند و دوران سالمندی سالم و موفقی را طی کرد.

کاهش ۶.۷ درصدی تولد در همدان

مدیرکل ثبت احوال استان همدان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: ۲۰ هزار و ۱۶۸ نوزاد سال ۱۴۰۳ در این استان متولد شدند که یک هزار و ۴۳۸ نفر معادل ۶.۷ درصد نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش داشته است.

بابک بختیاری افزود: ۱۳ هزار و ۹۴۳ ولادت در مناطق شهری و ۶ هزار و ۲۲۵ ولادت در مناطق روستایی ثبت شده که در مناطق شهری ۵.۳ درصد و در مناطق روستایی ۹.۵ درصد کاهش را نشان می دهد.

وی اضافه کرد: به طور متوسط ماهانه یک هزار و ۶۸۱ نوزاد و در هر شبانه روز ۵۵ نوزاد در استان همدان به دنیا آمدند.

مدیرکل ثبت احوال استان همدان خاطرنشان کرد: نسبت جنسی موالید ثبت شده در سال گذشته برابر با ۱۱۱ است یعنی به ازای تولد هر ۱۰۰ دختر ۱۱۱ پسر به دنیا آمده است که این آمار نسبت به سال ۱۴۰۲ تغییری نداشته است.

بختیاری ادامه داد: ۵۲.۶ درصد معادل ۱۰ هزار و ۶۰۳ نفر از نوزادان متولد شده در سال گذشته پسر و ۴۷.۴ درصد معادل ۹ هزار و ۵۶۵ نفر دختر هستند در عین حال بیشترین میزان ولادت های ثبت شده مربوط به ماه های فروردین، مرداد و شهریور است.

وی خاطرنشان کرد: ۴۴۸ مورد معادل ۲.۲ درصد ۲ قلوزایی، ۱۷ مورد سه قلوزایی و یک مورد چهارقلوزایی سال ۱۴۰۳ ثبت شده است.

ره آورد:

به طور حتم برای بهبود شاخص های جمعیتی، اجرای کامل مفاد قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت توسط همه دستگاه های اجرایی متولی، حساس سازی مدیران و صاحبنظران در جهت جوانی جمعیت و فرزندآوری، اصلاح نگرش خانواده ها در خصوص مسئله فرزندآوری، ارتقای آگاهی عموم جامعه در خصوص معایب بی فرزندی و تک فرزندی در خانواده و جامعه، ارتقای آگاهی عموم جامعه در خصوص عوارض پزشکی و احکام فقهی و مذهبی سقط جنین، آگاه سازی زوجین در خصوص عواقب تاخیر در فرزندآوری که منجر به افزایش احتمال ناباروری می شود ضروری است.

همچنین تشویق ویژه مادران دهه شصتی به‌ فرزند آوری به عنوان یک اقدام فوری و ضروری با توجه به اینکه به عمده جمعیت زنان سنین باروری متولدین این دهه هستند، فرهنگ سازی به منظور ازدواج به موقع و آسان در جوانان، سیاست گذاری مناسب در راستای تسهیل و کاهش میانگین سن ازدواج و تجرد قطعی، ازدواج مجدد زنان بیوه یا مطلقه برای افزایش نرخ باروری، کاهش هزینه های درمانی بارداری، زایمان و درمان ناباروری، تلاش برای کاهش آسیب های اجتماعی از جمله طلاق، همکاری و همراهی گروه های مردمی و جهادی در تبیین مسئله بحران جمعیتی کشور و فرهنگ سازی در این زمینه جهت عموم جامعه و توسعه زیرساخت‌های مراقبت از سالمندان به منظور آمادگی برای سالمندی جمعیت مورد تاکید است.